Η Άννα Παναγιωταρέα μιλάει για το πως κατέληξε να ασχοληθεί με την δημοσιογραφία. Ως μία δημοσιογράφος από τον χώρο των Παραδοσιακών Μέσων σχολιάζει την κατάσταση των ελληνικών ΜΜΕ, κάνει εκτιμήσεις για το μέλλον τους καθώς και για την πορεία που θα ακολουθήσουν τα Νέα Μέσα στον κόσμο και στην Ελλάδα, αλλά και το πώς η ίδια ανταποκρίνεται σε αυτήν την αλλαγή. Στη συνέχεια μιλάει για το έργο της ως ακαδημαϊκός και διασαφηνίζει την διαφορά μεταξύ των Δημοσιογράφων του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ και των Δημοσιογράφων των ΚΕΣ.
Ξεκινήσατε από την φιλοσοφική Αθηνών και καταλήξατε να ασχοληθείτε με την δημοσιογραφία, τι σας οδήγησε σε αυτήν την απόφαση;
Ας πούμε η τύχη. Ήθελα πολύ να συνεχίσω τις σπουδές μου, με στόχο πανεπιστημιακή καριέρα: Στην Φιλοσοφική, κλασσική φιλολογία. Είχα υποτροφία, από το Βρετανικό Συμβούλιο αλλά έμεινα έγκυος στην κόρη μου. Αρρώστησα πολύ και δεν μπορούσα να το κάνω. Τον πρώτο χρόνο της μεταπολίτευσης, διορίστηκα ως φιλόλογος. Στο υπουργείο παιδείας δημιουργήθηκε η επιτροπή Γ. Σαββίδη για τη συγκρότηση του «ανθολόγιου». Με απέσπασαν στην επιτροπή, όπου μια ομάδα , με επικεφαλής τον καταπληκτικό άνθρωπο Γιώργο Ιωάννου, «μεταφράζαμε», τα σχολικά βιβλία «της χούντας», στη νεοελληνική. Μετά κάναμε το ίδιο στα δελτία ειδήσεων της τηλεόρασης. Εκεί γνώρισα τους Γιώργο Λιάνη, Γιάννη Δημαρά και Κώστα Χαρδαβέλα, που μου είπαν, ότι πρέπει να γίνω δημοσιογράφος. Με πήρε ο Γιώργος Λιάνης και με πήγε στον Ταχυδρόμο, διευθυντής ο αείμνηστος Νίκος Κυριαζίδης: «Μπορείς να κάνεις συνέντευξη με τους Ευ. Αβέρωφ, Δ. Μπίτσιο και Γκίκα;» μου είπε. Εγώ δεν ήξερα τι ήταν αυτό και είπα. «Μάλιστα». Βγαίνοντας έξω μου λέει ο Γιώργος: « Τι μάλιστα ρε βλάκα; Αυτοί δεν δίνουν του αγγέλου τους νερό και θα δώσουν σε σένα συνέντευξη;» Τα έχασα. Έτυχε να έχω μια οικογενειακή γνωριμία με τον Αβέρωφ . Τον πήρα στο τηλέφωνο και του είπα ότι «ήταν ζήτημα ζωής και θανάτου»! Και μου την έδωσε. Με το που την έκανα, έγινε θέμα σε όλες τις εφημερίδες, γιατί ο υπουργός εθνικής άμυνας, είχε δηλώσει: «Είμαι λίγο πολιτικός, πολύ οινοποιός, πολύ τυροκόμος, πολύ συλλέκτης έργων τέχνης, θεατρικός συγγραφέας, μυθιστοριογράφος…» και άλλα τέτοια και έγινε πάταγος. Εκείνος με σύστησε στον Μπίτσιο και οι δυο μαζί στον Γκίκα. Μετά έκανα συνέντευξη με τον Ελύτη! Και τότε μου τηλεφώνησε ο Γ.Μπέρτσος-καλή του ώρα!- τότε διευθυντής των ΕΠΙΚΑΙΡΩΝ και μου έκανε…προσφορά! Έτσι, ξεκίνησα την δημοσιογραφία. Δεν είχα ούτε μαγνητόφωνο! Μου είχε δώσει ο Γιώργος το δικό του. Το έχω βάλει σε fiberglass, πάνω σε μια στήλη, στο γραφείο μου, ως έργο τέχνης: Γλυπτό της άγνοιας του κινδύνου αλλά και της… επιμονής μου!
Εκπαιδευτήκατε και εργαστήκατε στα παραδοσιακά μέσα, πως θεωρείτε ότι αυτά αντιμετωπίζονται από την κοινωνία σήμερα;
Μια χαρά αντιμετωπίζονται. Αλλιώς θα είχαν κλείσει. Δεν θα έβλεπε ο κόσμος τηλεόραση και επομένως, δεν θα υπήρχε τηλεόραση. Δεν θα αγόραζε εφημερίδες και επομένως, δεν θα υπήρχε τύπος! Το αν ο Πολίτης αμφιβάλλει για την αξιοπιστίας τους, είναι φυσικό και υγιές.
Εσείς προσωπικά ως δημοσιογράφος πως αντιμετωπίζεστε;
Μια χαρά., επίσης. Μου αναγνωρίζουν ότι αγαπώ τη δουλειά μου. Δεν έχω ασχοληθεί δημοσιογραφικά με κανενός είδους «-λαγνεία». . Κάνω πολιτικό ρεπορτάζ τριάντα χρόνια και νομίζω ότι μου αναγνωρίζεται η επαγγελματική μου εντιμότητα.
Δέχεστε την άποψη ότι οι ειδησεογραφικές εκπομπές έχουν αντικατασταθεί πλέον από παραειδησεογραφικές εκπομπές όπως το Αλ Τσαντίρι News, και το Ράδιο Αρβύλα;
Δέχομαι την άποψη ότι σε μερικά κανάλια τα δελτία ειδήσεων έγιναν «talk show». Οι εκπομπές, που αναφέρεσαι δεν κάνουν ειδησεογραφία κάνουν παρασχολιασμό. Δηλαδή, παραπολιτική σάτιρα. Δεν νομίζω ότι επιδιώκουν την ενημέρωση αλλά ούτε και εμείς τις βλέπουμε για την ενημέρωση μας. Τις βλέπουμε για να γελάσουμε με τα χάλια μας! Κάνουν πλάκα αντιμετωπίζοντας «σοβαρά» τις ταινίες της κυρίας Αλεξανδράτου. Δεν νομίζω ότι η κ. Αλεξανδράτου αποτελεί είδηση.
Ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι παγκοσμίως ενημερώνονται από τα νέα μέσα ενώ προς την ίδια κατεύθυνση βαδίζει και η Ελλάδα. Θεωρείτε ότι στην παρούσα φάση της εξέλιξης τους είναι τόσο αξιόπιστα όσο τα παραδοσιακά;
Αυτή την στιγμή υπάρχουν infο-rich και info-poors . Ιnfo-πένητες και Ιnfo-πλούσιοι. Εμείς ακόμα συγκαταλεγόμεθα στους info-πένητες. Δεν έχουμε δημιουργήσει « παράδοση» στα νέα μέσα, όπως σε άλλες χώρες Τα blogs και η κοινωνική δικτύωση, βρίσκονται στα πρώτα τους βήματα. Τα sites λειτουργούν με δημοσιογράφους και προσφέρουν ειδήσεις σαν αυτές που διαβάζουμε στον παραδοσιακό τύπο. Η διαφορά είναι ότι δημοσιοποιούνται σε real time. Στα blogs, που είναι ο ζωντανός κορμός της κοινωνικής δικτύωσης κάνουν σχολιασμό. Μερικές φορές ξεφεύγει σε προσωπικές επιθέσεις αλλά θα ισορροπήσει. Στο κάτω κάτω και στα παραδοσιακά μέσα υπάρχουν ανάλογα «σκουπίδια». . Αλλά ο διαδικτυακός διάλογος είναι δυνατός, είναι δυναμικός, είναι γόνιμος, είναι φιλικός, είναι «παρέϊστικος», είναι εξαιρετικά ενδιαφέρων. Όταν «κατακαθίσει ο κουρνιαχτός», θα διαπιστώσουμε ότι δεν μπορούμε πλέον να ζήσουμε χωρίς το διαδίκτυο. Εγώ ενημερώνομαι κάθε πρωί, διαβάζοντας δύο εφημερίδες, και όλη την υπόλοιπη ημέρα «μπαινω-βγαινω» στο διαδίκτυο, ώσπου να φτάσει η ώρα των κεντρικών δελτίων, που παρακολουθώ κάνοντας japing. Ένας απλός πολίτης σιγά μην μπαίνει κάθε πέντε λεπτά σε sites –ελληνικά και ξένα- να μαθαίνει τι γίνεται στην Ελλάδα και στον κόσμο. Εμένα μου είναι απαραίτητο. Επίσης, δεν μπορώ να κάνω έρευνα πια, χωρίς το διαδίκτυο, διότι ό,τι και να βρω στα παραδοσιακά μέσα, βιβλία κλπ.το διαδίκτυο μου προσθέτει άλλες τόσες πηγές έρευνας και πρόσβαση σε αρχειακό υλικό, που είτε δεν μπορώ να έχω με τον παραδοσιακό τρόπο ή χάνω πολύ χρόνο. .
Ποιες νομίζετε ότι είναι οι προοπτικές εξέλιξης των νέων μέσων στην Ελλάδα;
Οι νέες γενιές θα μορφώνονται και θα επιμορφώνονται στα νέα μέσα. Σιγά σιγά, καθώς θα αποχωρούν οι δικές μας, που δύσκολα μπορούν να προσαρμοστούν και να κάνουν χρήση της νέας τεχνολογίας- τα νέα μέσα θα είναι κυρίαρχα. Η εγγονή μου, η Άννα, εννέα ετών έχει e-mail, «μετέχει» σε ένα διαδικτυακό παιχνίδι με τριάντα μέλη- κτίζουν μία πόλη- κατεβάζει «μουσική» και ετοιμάζει τώρα το blog της… «Μπράβο γιαγιά μου λέει, που είσαι κι εσύ στο… κόλπο!»…
Θα αντικατασταθούν δηλαδή τα παραδοσιακά μέσα από τα νέα;
Όχι, δεν θα το έλεγα. Δεν μπορεί να γίνει πλήρης αντικατάσταση ενός βιβλίου από το ηλεκτρονικό, ή της εφημερίδας από το site. Θα είναι όμως συμπληρωματικά. Άλλωστε τα έντυπα έχουν όλα site. Ο «Ελεύθερος Τύπος» ας πούμε έχει site, στο οποίο μπορείς να διαβάσεις τα άρθρα μου όλης της χρονιάς. Ο πολίτης είναι εξοικειωμένος με την μικρή οθόνη. Η οθόνη του computer τον παραπέμπει στην οθόνη της τηλεόρασης . Θα εξαρτηθεί και από τα ίδια τα νέα μέσα, ο ρόλος τους. Ο χειρισμός, που θα κάνουν όσοι τα διαχειρίζονται, σε ποια κατεύθυνση θα τα οδηγήσουν. Εμείς πρέπει σταθερά να υποστηρίζουμε την ελευθερία της κοινωνικής δικτύωσης και την ανεξαρτησία των νέων μέσων. Σταθερά να είμαστε υπέρ αυτών ακόμα και στις ακρότητες τους.
Μπορεί ο πολίτης να λειτουργήσει ως δημοσιογράφος με εργαλείο τα νέα μέσα;
Ο καθένας μπορεί να γράφει και να δημοσιεύει. Αλλά δεν μπορεί ο καθένας να ασκήσει δημοσιογραφία. Μπορεί να δημοσιοποιήσει μία είδηση, που κατά τύχη θα είναι παρών: Μια φυσική καταστροφή, για παράδειγμα. Αλλά ο πολίτης δεν μπορεί να είναι παρών για να καλύψει τη σύνοδο των υπουργών στις Βρυξέλλες. Ούτε έχει πρόσβαση στο πολιτικό σύστημα, για παράδειγμα. Μπορεί όμως να σχολιάσει, δημιουργικά, το αποτέλεσμα πχ. της συνόδου.
Έχετε εργαστεί χρόνια στα παραδοσιακά μέσα και καλείστε να ενσωματώσετε τα νέα μέσα στη δουλειά σας τόσο ως δημοσιογράφος αλλά και ως καθηγήτρια μελλοντικών δημοσιογράφων. Πως ανταποκρίνεστε σε αυτήν την αλλαγή;
Νομίζω ότι αυτό φαίνεται. Είμαι εξαιρετικά ικανοποιημένη που οι φοιτητές μου και εγώ λειτουργούμε το Contemporary Journalism που δείχνει ακριβώς αυτό το «πάντρεμα» ανάμεσα στην παραδοσιακή και την δημοσιογραφία των νέων μέσων. Είναι το «επιστέγασμα» ενός χρόνου διδασκαλίας, εφαρμογής και άσκησης.
Με έντονο το κοινωνιολογικό υπόβαθρο των σπουδών στο Τμήμα Δημοσιογραφίας πιστεύετε ότι οι φοιτητές σας ανταποκρίνονται στην πρακτική πλευρά του επαγγέλματος όσο οι φοιτητές των Κέντρων Ελευθέρων Σπουδών ( ΚΕΣ );
Μπορεί το Τμήμα να προσφέρει περισσότερα μαθήματα στην κοινωνιολογία, αλλά θα ισορροπήσει, με τη συγκρότηση του νέου προγράμματος. Θα προτείνουμε, μετά το δεύτερο έτος η κατεύθυνση της Δημοσιογραφίας να έχει περισσότερες ώρες πρακτικής άσκησης, έμφαση στα δημοσιογραφικά μαθήματα. Χρειαζόμαστε φυσικά εξοπλισμό και χώρους που τώρα δεν έχουμε. Τα μέσα που διαθέτουμε είναι περιορισμένα όπως και το τεχνικό προσωπικό, που μόνον εξαιτίας της φιλοτιμίας του τα καταφέρνουμε. Είναι ανάγκη να ακολουθήσουμε ένα πρόγραμμα ανάλογο με τις δημοσιογραφικές σχολές της Ευρώπης και της Αμερικής. Λιγότερο θεωρία, περισσότερο άσκηση . Νομίζω ότι είμαστε πλέον ώριμοι να επιδιώξουμε μια τέτοια αλλαγή. Δεν θα έκανα τη σύγκριση με τα παιδιά που φοιτούν στα ΙΕΚ, που μετά από ένα- δύο χρόνια σπουδών βαφτίζονται «δημοσιογράφοι», επειδή κρατάνε μία κάμερα. Οι απόφοιτοι του Τμήματος κυρίως, τον τελευταίο χρόνο δουλεύουν στη Δημοσιογραφία και έχουν μία καλά δομημένη παιδεία που μπορεί να τους υποστηρίξει να ασκήσουν το επάγγελμα με επάρκεια, σε ικανοποιητικό βαθμό, από την πρώτη στιγμή που θα βρεθούν στο επαγγελματικό χώρο. Είμαι υπερήφανη που σε όλα τα ΜΜΕ δουλεύουν πρώην φοιτητές μου, -νυν συνάδελφοί μου- σε θέσεις ευθύνης, με μεγάλη επιτυχία. Τα ΜΜΕ γνωρίζουν-για το συμφέρον τους, φυσικά- ότι το δημοσιογραφικό προσωπικό της γενιάς μου που ακόμη κυριαρχεί, είναι κουρασμένο. Χρειάζονται νέες ιδέες και «φρέσκοι» άνθρωποι.
Εσείς με ποιους τρόπους έχετε κάνει πιο πρακτικές τις σπουδές στο Τμήμα Δημοσιογραφίας;
Με την καθημερινή, επίμονη , έντιμη και σκληρή άσκηση στην οποία επιδιδοθήκαμε όλη τη διάρκεια του φετινού ακαδημαϊκού έτους. Για μένα το σημαντικότερο ήταν που ετοίμασα και στήριξα τους τεταρτοετείς φοιτητές- της κατεύθυνσης Δημοσιογραφίας- να δουλεύουν ως δημοσιογράφοι. Είναι δημοσιογράφοι. Έχω αυτήν την απαίτηση από αυτούς. Δουλεύομε όλοι με αυστηρή σύνθεση μέσου: Διευθυντής, διευθυντές σύνταξης, αρχισυντάκτες, συντάκτες, ρεπόρτερς σε εναλλαγή ρόλων, πλήν του διευθυντού και των διευθυντών σύνταξης. Βρίσκονται σε καθημερινή επαφή με την είδηση, την οποία διαχειρίζονται. Σε διαδραστικότητα με εμένα και με όλη την ομάδα.. Διδάσκονται από την πείρα μου, μαθαίνω από την επινοητικότητά τους. Είμαι πανευτυχής με την τεράστια πρόοδο, που έκαναν αυτά τα παιδιά, χάρη στη θέλησή τους. Δεν έχουν καμία σύγκριση με το πώς ήταν τον Οκτώβρη και τώρα. Το αναγνωρίζουν και τα ίδια. Σήμερα, έχουμε συγκροτήσει μια δυναμική ομάδα,-το τονίζω: ομάδα!- που θα μπορούσε να αναλάβει και να λειτουργήσει ένα μέσο, παραδοσιακό ή νέο. Χωρίς υπερβολή. Αυτή είναι η αλήθεια.
Μ.Χ.
Εντάξει, η «σοσιαλιστική» κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, κυβερνάει την χώρα με ξεκάθαρα δεξιά πολιτική, αυτό άλλωστε φαίνεται και από το ποιους ζήτησε στήριξη στο νέο τους νομοσχέδιο. Δηλαδή, να το θέσω κομψά, δεν έχουν τον θεό τους πλέον, να βγάλουν και ένα βασιλικό (α δεν έχουμε μοναρχία;) διάταγμα που να υποχρεώνει τους πολίτες να έχουν στο μέτωπο ένα post it που να γράφει είμαι βλάκας. Εάν τάξει στο ΛΑ.Ο.Σ. ότι θα διώξουν και όλους τους μετανάστες από την Ελλάδα, θα έχουν σίγουρα την στήριξη του Κ. Καρατζαφέρη και σε αυτό. Σε κάθε περίπτωση, εμένα άλλο με προβληματίζει, το ότι η κοινωνία δέχτηκε μάλλον ευχάριστα τα νέα για την κατάργηση του ασύλου. Μήπως και η ελληνική κοινωνία είναι στη βάση της δεξιά τελικά; Λέω τώρα εγώ. Και δεν μιλάω για τους φοιτητές, αν και ανάμεσα και στους φοιτητές υπήρχαν αρκετοί που δέχτηκαν με ανακούφιση τα νέα. Γενικά, οι πολίτες φαίνονται ευχαριστημένοι με την εξέλιξη αυτή αφού θεωρούν ότι το πανεπιστημιακό άσυλο έχει πάψει από καιρό να αποτελεί κίνητρο για την ελεύθερη διακίνηση ιδεών και πλέον χρησιμεύει για ελεύθερη διακίνηση ναρκωτικών. Και σκέφτομαι τώρα εγώ: Μήπως έχουν δίκιο; Μήπως έγινε κατάχρηση του πανεπιστημιακού ασύλου τόσο από εξωπανεπιστημιακούς όσο και από τους ίδιους τους φοιτητές; Μήπως οι φοιτητές στάθηκαν ανίκανοι να προστατέψουν το βασικότερο των δικαιωμάτων τους; Η απάντηση σε όλα είναι ναι. Έγινε και κατάχρηση και κακή χρήση του ασύλου. Ο κάθε εγκληματίας μπορούσε να ζητήσει άσυλο και τα βράδια οι φοιτητές απέφευγαν το πανεπιστήμιο από φόβο. Σε κάθε περίπτωση πάντως, το άσυλο έπρεπε να παραμείνει ως είχε. Με όλα του τα στραβά, δεν ξέρω γιατί, ούτε μπορώ να απαντήσω στα παραπάνω λογικά ερωτήματα. Απλά έπρεπε να παραμείνει ως είχε. Είναι αναπόσπαστο κομμάτι της Δημοκρατίας, και οποιαδήποτε κίνηση κατάργησης του έπρεπε να θεωρηθεί αντιδημοκρατική εξ’ αρχής. Και όταν ακούω χαζομάρες όπως «μόνο στην Ελλάδα συμβαίνουν αυτά» και «γιατί δηλαδή οι άλλες χώρες δεν έχουν πανεπιστημιακό άσυλο» νιώθω ένα κύμα αγανάκτησης να με πλημυρίζει. Οι άλλες χώρες που επικαλείστε «Κύριοι» έχουν υποδομές, έχουν εξορθολογήσει τον κρατικό τους μηχανισμό, έχουν χαμηλότερα ποσοστά ανεργίας από ότι η Ελλάδα, δεν έχουν υποχρεωτική στράτευση και οι πολίτες ζουν κάτω από καλύτερες συνθήκες συγκριτικά με τους Έλληνες. Γιατί λοιπόν δεν αποφάσισαν να δουλέψουν πάνω σε κάτι από αυτά; Το πανεπιστημιακό άσυλο τους ενόχλησε μέσα σε όλο αυτό το χάλι; Όπως και να έχει, θα περιμένουμε να δούμε τι πρόκειται να γίνει αυτό το ακαδημαϊκό έτος. Προβλέπεται δύσκολο και ταραχώδες.
